Update – Externe investeerders binnen de advocatuur
LawyerlinQ founder, Marijn Rooijmans schreef in oktober van afgelopen jaar naar aanleiding van een procedure voor het Europese Hof, in zijn column voor Advocatie over externe investeerders als aandeelhouders in de advocatuur.
Een uitspraak die de discussie opnieuw aanwakkert
Het is een discussie die keer op keer terugkomt: zouden we in Nederland niet, net als in de UK, moeten toestaan dat externe investeerders deelnemen in advocatenkantoren?
Die vraag speelt niet alleen bij ons, maar ook in Duitsland. Daar was een advocatenkantoor verwikkeld in een conflict met de plaatselijke orde van advocaten over precies deze kwestie. Dit geschil heeft geleid tot prejudiciële vragen aan het Europees Hof. De zaak, aangespannen door de Duitse jurist Daniel Halmer, heeft inmiddels een duidelijk antwoord gekregen: het Europees Hof heeft op 19 december geoordeeld dat lidstaten externe investeerders in advocatenkantoren mogen weren.
Met deze uitspraak heeft het Hof bevestigd dat het verbod om niet-advocaten eigenaar te laten worden van advocatenkantoren niet strijdig is met het Europese beginsel van vrij verkeer van kapitaal. De Europese rechter zegt niet dat het per definitie tot problemen zal leiden, maar vind het ook niet uitgesloten dat een investeerder financiële belangen zwaarder laat wegen dan het belang van cliënten. In dat geval zou dit de onafhankelijkheid van advocaten kunnen aantasten. Bovendien zegt het Hof: het staat lidstaten in beginsel vrij om zelf te regelen hoe advocaten in die lidstaat hun beroep moeten uitoefenen.
Wat betekent dit voor de Nederlandse advocatuur?
Wat betekent deze uitspraak voor Nederland? Bij ons zijn kapitaaldeelnemingen door niet-advocaten in advocatenkantoren in principe ook niet toegestaan. In 2023 werd nog door de Erasmus Universiteit, in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid, onderzoek gedaan naar alternatieve bedrijfsstructuren voor advocatenkantoren. Dit onderzoek concludeerde dat externe aandeelhouders geen directe bedreiging vormen voor de kernwaarden van de advocatuur en zou dit zelfs gunstig zijn voor de consument. Dit, het eigen lopende onderzoek van de NOvA en de experimenten met Brand MR wekten eerder de indruk dat de deur in Nederland op een kier stond.
De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) heeft inmiddels gereageerd op de uitspraak en stelt dat deze de bijzondere positie van de advocaat binnen de rechtsstaat benadrukt. Het primaire motief van externe investeerders – winstmaximalisatie – kan botsen met de fundamentele plichten van de advocaat, zoals onafhankelijkheid en belangenbehartiging van de cliënt. Als het aan de Orde ligt, lijkt ondanks het experiment met Brand MR, blijft de Nederlandse advocatuur voorlopig gesloten voor grootschalige deelname van private equity of andere externe partijen.
Is dit het einde van externe investeerders in de Nederlandse advocatuur?
Is dit dan het einde van de discussie? Dat vragen wij ons af. Hoewel deze ontwikkeling dus kennelijk niet via Europa geforceerd kan worden, blijft de noodzaak tot modernisering en schaalvergroting bestaan. De druk om efficiënter te werken, technologie te omarmen en de kosten voor cliënten te verlagen, zal blijven groeien. De ontwikkelingen op dat vlak zijn niet te stuiten.
De innovatiekracht van Nederlandse advocatenkantoren blijft een belangrijk punt van aandacht. Als de advocatuur in Nederland het exclusieve domein van advocaten blijft, zonder krachtige externe partijen die expertise en kapitaal inbrengen, kunnen onze kantoren dan wel de investeringen en efficiëntieverbetering realiseren die noodzakelijk is om toekomstbestendig te zijn?
Wij vermoeden van niet en zien een groot risico dat deze uitspraak van het Hof, als ze nagevolgd wordt in Nederland, op den duur slecht uit pakt voor onze vaderlandse advocatuur.
Wat denk jij? Is de uitspraak van het Hof een overwinning voor de onafhankelijkheid van de advocatuur, of juist een gemiste kans voor innovatie en groei?
